تاریخچه پوشاک زنان ایرانی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که پوشش تمام بدن در دوره‌های مختلف تاریخی چه نزد زنان و چه نزد مردان در ایران یک حقیقت بوده‌است و به هیچ وجه ایرانیان در برهنگی به سر نمی برده‌اند. اما این را بایستی در نظر داشت که پوشش کامل و آراسته همراه با تزیینات زنان در ایران، با پوشش چادر سیاه بسیار متفاوت بود و سبک خاص خودش را داشته است.

سرزمین ایران سرآمد زیبایی ها و ظرافتهاست، مردم ما حامل فرهنگی عمیق و ریشه دار، با آمیزه ای از دین و تاریخ هستند. تاریخی که در اقصا نقاط عالم ریشه دوانده است. تاریخچه پوشش در ایران نیز پیوندی عمیق با حجاب، به معنای پوشش کامل و زیبایی شناسی و زیبایی دوستی دارد.

تجلیّات پوشش و انتخاب نوع لباس و پوشاک در میان زنان ایران چنان چشمگیر است که برخى از اندیشمندان و تمدن نگاران، ایران را منبع اصلى ترویج حجاب در جهان معرفى کرده اند. برابر متون تاریخی، در تمام تاریخ پوشاندن موی سر و داشتن لباس بلند و شلوار و چادر رایج بوده است و زنان با آزادی در محیط بیرون خانه رفت و آمد می کردند و هم پای مردان به کار می پرداختند.

این نوع پوشش در طول تاریخ زنان ایرانی را معروف به نجیب زادگان کرد.

زنانی که از وقار و نجابت خاصی در طول تاریخ برخوردار بوده اند.

جایگاه فرهنگی پوشش در میان زنان نجیب ایران زمین به گونه ای بوده است که در دوران سلطه کامل شاهان، هنگامی که خشایارشاه به ملکه «وشی» دستور داد که بدون پوشش به بزم بیاید تا حاضران زیبایی او را بنگرند، وی امتناع کرد و برای این سرپیچی، به حکم داوران، عنوان «ملکه ایران» را از دست داد.

مادها اولین حکومت فراگیر در فلات ایران بودند آنان از هر طبقه و قومی که بودند برای جلوه گری هر چه بیشتر خود به هر چیزی که گمان می بردند خودآرایی است مانند یک نیاز حتمی و حیاتی دست می یافتند و در هر زمان وسایل موجود را از طلا، نقره، مفرغ، آهن تا گچ و سنگ و صدف می ساختند.

اصلى که باید در نظر داشت، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه هاى ما قبل میلاد، پوشاک زنان آن دوره از لحاظ شکل، با کمى تفاوت، با پوشاک مردان یکسان است.» و «مرد و زن به واسطه اختلافى که میان پوشش سرشان وجود دارد، از هم تمیز داده مى شوند.»

پارسى ها به وسیله کوروش، دولت ماد را از میان برداشته و سلسله هخامنشى را تأسیس کردند. آنها از نظر لباس و پوشاک همانند مادها بودند. زنان در آن دوره سر اندر پا (پوششی شبیه به چادر) بر روی همه پوشاک خود داشتند. پیراهن آنان پوششى ساده و بلند یا داراى راسته چین و آستین کوتاه است. دامن از زانو به پایین شرابه هایی از مچ پا آویزان داشته.

تصویر به جا مانده بر روی تخته سنگهای دوره هخامنشی نشان می دهد که شباهتی بین پوشاک زنان و مردان پارسی وجود داشته است.

در این دوره اردشیر دین زرتشت را دین رسمى کشور قرار داد. اوستا را ترجمه و آتشکده هاى ویران را بازسازى نمود. زنان در این دوره همچنان داراى حجاب کامل بودند.

در بررسی نقوش سنگی و طرح‌هایی از چندین بشقاب باستانی به جا مانده است ؛ نشان می‌دهد که بانوان ساسانی پیراهنی بلند با آستین یا بدون آستین ، پرچین و گشاد می پوشیده اند و آن را با نواری در زیر سینه مانند زنان اشکانی جمع می کردند.

از طرز قلم زنی و چین سازی پیراهن و دامن پیداست که در انتهای دامن بر پشت پا ، پارچه ای اضافه و پرچین به آن دوخته اند . یقه پیراهن آنان اغلب گرد ولی یقه جلو باز تا پایین تر از سینه نیز دیده می شود. زنان ساسانی گاهی چادر گشاد و پرچین سر می کردند که تا ساق پا می رسیده است.

نوعی بالاپوش دیگر‌ نیز‌ استفاده می شد که این بـالاپوش بـه صورت قبایی بود که تا ساق‌ پاها‌ می رسید و یقه‌ آن گرد و حاشیه‌ دوزی‌ شده‌ بود و آستین های بلند داشت و مـعمولا تـمامی‌ سطح‌ لباس قیطان دوزی می شد.

همچنین زنان شلوارهایی همچون شلوار مردان به پا می کردند. کمر و دم پای‌ شلوار را نـیز لیـفه ای‌ می ساختند‌ و سپس آن را با بند‌ جـمع‌ مـی کردند.

در زمان صفوی ایران از جهت هنر و صنعت های مختلف رشد و پیشرفت گوناگونی داشت. که در این میان پوشاک بانوان ، با توجه به بافت خاص اجتماعی و مذهبی آن روزگار شکل خاصی به خود گرفت.

پیراهن ها، اغلب رنگارنگ و گلدار و زربفت ابریشمی بود و روی آن قبای جلو باز بلندی تا مچ پا به پا می کردند و کمربندی به کمر می بستند بصورتی که محکم روی کمر قرار نگیرد، کلاه کوچک، چارقد، شلوار پنبه دوزی شده، جوراب ساقه کوتاه پارچه ای از جمله پوشاک و لباسی بودند که در فصل زمستان مورد استفاده زنان قرار می گرفتند.

مسافرت ناصرالدین شاه قاجار به فرهنگ و روسیه و دیدن لباسهای بالرینهای پترزبورگ که شلوار بافته چسبان و نازکی به پا می کردند و زیر جامه بسیار کوتاهی به اندازه یک وجب روی آن می پوشیدند، شاه را برآن داشته که پوشش زنهای حرمسرای خود را به این لباس درآورد.

پیراهن های چاک دار آستین بلند با دامنهای گشاد و پرچین بلند که لبه دامن را بوسیله یراق و گلابتون و.. . حاشیه داده تزیین می کردند. کمربندی طلا و نقره یا جواهر نشان به کمر می بستند. پوشاک در این دوره مانند دوره زندیه تور و کلاهک زینت سر بوده و چادر نماز و چارقد هنوز معمول نشده بود.

تغییر پوشاک زنان پس از سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا آغاز شده بود. به تدریج از حرمسرای شاهی به خانه اعیان و سایر اقشار جامعه سرایت نمود. اما پوشش زنان در بیرون از خانه تا دوره مشروطیت و مدتی پس از آن به همان شکل سنتی (چادر، چاقچور و روبنده) بود.

در دوران پهلوی حضور خیاط ها و طراحان فرانسوی و همچنین تقلید از آنها باعث تغییرات شگرفی در وضعیت ظاهر و پوشش زنان در این دوره شد.

به این ترتیب که، از طول و عرض چادر کاسته شد و روبنده در میان جوانان، ا *** را از بین رفت .

شلوار کشی تبدیل به جوراب های ساقه بلند ماشینی شد. پیراهن و شلیته و شلوار و چادر کمری جای خود را به پیراهن های بلند یک تکه که بلندی آن بر حسب مد روز تغییر می کرد، دادند .

و به جای ارخالق ، کت و بلوز به طرز دوخت اروپایی معمول شد و پارچه های زری و مخمل و تور، به کرپ و ساتن و کرپ دشین و ژرژت و.. تغییر یافت.