انواع آلات موسیقی با توجه به جنس، نحوه اجرا و اصواتی که تولید میکنند تقسیم بندی میشوند. آشنایی با انواع سازهای موسیقی ایرانی و غربی به موزیسین ها کمک میکند تا بدانند برای اجرای هر نوع سبک موسیقی به کدام آلت موسیقی نیاز دارند. سازهای موسیقی (ایرانی و خارجی) انواع مختلفی دارند که با توجه به شیوه نواختن، شکل ظاهری و در کل بدنه اصلی ساز به چند دسته تقسیم می شوند. سازهای زهی سازهای بادی سازهای کوبهای سازهای صفحهکلیددار و الکترونیک ما برای وارد شدن به دنیای موسیقی ابتدا باید با انواع ساز و ویژگی های آن ها آشنا شویم تا بتوانیم بهترین ساز را مطابق با سلیقه و نیازخود پیدا کنیم.
همانطور که از نام این مدل ساز ها پیداست، تولید صدا در ساز های زهی به صورت ارتعاش و لرزش زه ایجاد میشود. در این ساز ها ممکن است زه ها فلزی یا پلاستیکی باشند. سازهای زهی سازهایی هستند که در آنها صدا از لرزش زه یا تار یا سیم به وجود میآید. معمولاً با زخمه زدن یا ضربه زدن یا کشیدن آرشه بر روی این زهها صدای دلخواه از ساز درمیآید.
برخی از سازهای زهی زخمهای :
تار ، سهتار ، دوتار ، تنبور ، دیوان ، بربط یا عود ، چنگ ، سنتور ، قانون ، قیچک ، کمانچه ، گیتار ، ویلن ، ویولا یا ویلن آلتو ، ویلنسل ، بالالایکا ، ماندولین
سازهای بادی همانطور که از اسم آن پیداست با جریان هوا تولید صدا میکند. سازهای بادی سازهایی هستند که در آنها صدا از دمیدن در جسمی به وجود میآید. معمولاً در این جسم سوراخهایی تعبیه می کنند که با گرفتن و رها کردن این سوراخها صدای دلخواه از ساز درمیآید. سازهای بادی قدیمی ترین سازهای ساخته شده به دست بشر میباشد. انسان های نخستین متوجه شدند که با دمیدن هوا به داخل برخی شاخ و برگ درختان و یا با سوراخ کردن آج و استخوان حیوانات میتوانند با دمیدن داخل آن ها صداهایی تولید کنند.
از نظر ساختمان و چگونگی تولید صدا به دو دستهٔ چوبی و برنجی تقسیم میشود.
ساز های بادی چوبی
این مدل از ساز ها به دو صورت بی زبانه و تک زبانه میباشند. منظور از زبانه همان قمیش است که در برخی سازهای بادی وظیفه تولید صدا را بر عهده دارند. در سازهای بی زبانه تولید صدا بر اثر نوسانات هوا اتفاق میافتد اما در سازهای بادی چوبی تک زبانه بر اثر ارتعاش زبانه که معمولا از جنس پلاستیک است صورت میگیرد.
ساز های بادی چوبی عبارت اند از : فلوت ، باسون و ...
ساز های بادی برنجی
سازهای بادی برنجی که سابقاً از مس ساخته میشدند ولی امروزه از برنج ساخته میشود. در این دسته از سازها تولید صدا از طریق لرزش سریع لبهای نوازنده در درون کاسه دهنی حاصل میشود. متریال استفاده شده در ساخت ساز بادی برنجی تاثیر مستقیم بر روی جنس صدا دارد. این مدل ساز ها از نوع ارکستر سمفونی و در دسته شیپور ها قرار دارند که البته به دلیل کاربرد های متفاوت آن ها وزن این ساز ها از سبک تا سنگین متفاوت میباشد.
برخی از ساز های بادی برنجی : ترومپت ، ترومبون ، فلوگل هورن و ...
سازهای کوبه ای هم میتواند ساز سنتی باشد هم غربی یعنی در هر دو سبک ساز کوبه ای داریم. سازهای کوبهای یا پِرکاشِن سازهایی هستند که ازطریق ضربه، تکان، سایش، خراش یا هر عمل دیگری که منجر به نوسان شود، تولید صدا کند. وظیفهٔ اصلی سازهای کوبهای معمولاً اجرای ضربآهنگ (ریتم) در متن آهنگ است ولی توانایی اجرای ملودی را هم دارد. سازهای کوبهای را کلاً میتوان به دو دستهٔ سازهای کوبهای با کوک معین مثل بلز و سازهای کوبهای با کوک نامعین مثل انواع طبل تقسیم کرد.
برخی از ساز های کوبه ای : بلز ، تمبک ، دف و دایره ، تمپو ، کوزه (ساز) ، کاخن و ...
سازهای صفحهکلیددار سازهایی هستند که برای نواختن آن از صفحهکلید استفاده میشود. معروف ترین مدل سازهای صفحه کلید دار که میتواند تعریف کاملی از این ساز باشد پیانو میباشد. این مدل ساز که میتوان آن را کاملترین ساز موسیقی نیز دانست به وسیله چکش های کوچکی کار میکند. به این صورت که شما با فشردن هر کلید یا کلاویه چکش مختص آن نت به سیم های پیانو برخورد میکند و صدای آن نت شنیده میشود.
برخی از ساز های صفحه کلید دار : پیانو ، ارگ ،آکوردئون
سازهای الکترونیک
در سازهای الکترونیکی تولید صدا به وسیله ارتعاش یا لرزش سیم ها تولید نمیشود. در واقع عمل تولید صدا در این مدل حرکت دست شما روی کلید یا سیم را به پالس های الکتریکی تبدیل میکند و صدای آن نت ها شنیده میشود. و پالس های الکتریکی برای پخش شدن به یک اسپیکر یا باند نیاز دارند و بدون آن صدایی شنیده نمیشود.
مانند : گیتار الکتریک ، کیبورد الکترونیک ، الکتروفون و ...