هنر گلدوزی

آشنایی با تاریخچه و هنر گلدوزی

هنر گلدوزی

هنرگلدوزی یکی از هنر های بسیار پر طرفدار در جهان محسوب می شود که در بسیاری از آیتم های لباس و لوازمات دیگر نیز به کار می رود. اما جالب است بدانید که هنر گلدوزی قدمتی چند هزار ساله دارد و به جهان باستان باز می گردد .

تاریخچه گلدوزی

با توجه به شواهدی که بر استفاده از گلدوزی در مصر باستان وجود دارد؛ می توان به قدمت بسیار بالای گلدوزی پی برد. زیرا یقه لباسی که متعلق به پادشاه توت عنخ آمون است و همراه با او دفن شده، نشانه ‌هایی از گلدوزی دارد. این لباس در سال 1024 قبل از میلاد یافت شد. البته حقیقت امر، این است که تاریخچه گلدوزی به 3000 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌ گردد و قطعات و طرح ‌های مربوط به این دوره هنوز هم موجود است.در زمان قرون وسطی، در کشور انگلستان کارگاه‌ ها و اصناف حرفه‌ ای برای ساختن پیچیده‌ ترین و ظریف‌ ترین سوزن‌دوزی‌ ها با یکدیگر رقابت می‌ کردند. که این کار باعث ظهور Opus Anglicanum یا کار انگلیسی شد. کار انگلیسی به مرور به یک تکنیک گلدوزی معروف در سراسر اروپا تبدیل شد. دهه 1800 میلادی، زمان هنر سوزن ‌دوزی و پشم‌ کاری برلین بود. پشم‌کاری برلین، محبوبیت خود را تا دهه 1870 حفظ کرد و تنها قدم‌ هایی به عقب برداشت و اجازه داد که بخیه ‌های ضربدری شمارش ‌شده در دهه 1880 میلادی مجددا جای خود را در دل مردم باز کند. علاوه بر این ها، در آن زمان، الگو های چاپی رنگی، سوزن‌ دوزی ‌های جدید در دهه 1800 و مهره ‌دوزی در تاریخچه گلدوزی ثبت شد.

تاریخچه گلدوزی

انواع هنر گلدوزی

هنر گلدوزی شیشه: این نوع گلدوزی ترکیبی از گلدوزی با نخ و آینه است. برخی اعتقاد دارند که نام گلدوزی شیشه از زبان فارسی گرفته شده است؛ ولی امروزه این هنر بیشتر در کشورهای هند، چین و افغانستان به چشم می‌خورد. پارچه‌های گلدوزی شده با شیشه فقط برای لباس کاربرد ندارند، بلکه شما می‌توانید برای تزئین خانه یا برای وسایل خانه مانند مبل، پرده، رومیزی، روتختی و… نیز از آن استفاده کنید. البته پارچه‌هایی که با شیشه گلدوزی شده‌اند نیز می‌توان در مناطق سیستان و بلوچستان ایران نیز پیدا کرد.

گلدوزی مکزیکی: هنر و فرهنگ مکزیک ترکیبی از گل و حیوانات است و به همین دلیل در گلدوزی مکزیکی نیز شاهد نقش‌های آن‌ها هستیم. بنابراین در بین طرح‌های مختلف می‌توان طرح پر از رنگی که هنرمندان مکزیکی گلدوزی کرده‌اند را پیدا کرد.

گلدوزی ماراش: گلدوزی ماراش یا مرعشی برای کشور ارمنستان است و در بین دختران و بانوان آن کشور طرفدارهای بسیاری دارد. هنرمندان برای افزایش جذابیت و زیبایی پارچه‌های گلدوزی شده، آن‌ها را با جواهرات و سنگ ترکیب می‌کنند و به نقش‌های خاص می‌رسند. اگر می‌خواهید درباره نوع طرح و نقش گلدوزی ماراش بدانید، باید گفت که از پرندگان، نمادهای مذهبی و دینی و گیاهان الهام می‌گیرند.

گلدوزی سبک اسپانیایی: این نوع گلدوزی که در اروپا شهرت زیادی داشت به معنای گلدوزی با نخ طلایی بر روی پارچه‌های سیاه ابریشمی بود.

در ایران هم خانم‌های هنرمند در شهر و روستاهای ایران از جمله خراسان شمالی، خراسان رضوی و… به انجام دادن گلدوزی سنتی مشغول هستند و توانسته‌اند پارچه‌های گلدوزی شده را به کشورهای مختلفی در جهان ارسال کنند. همین موضوع توانسته است رونق خوبی به اقتصاد روستاها و همچنین شناخت مردم سراسر جهان با هنر ایرانیان باشد. علاوه بر گلدوزی سنتی در ایران، ما شاهد هنرمندهای جوان با طرح و نقش‌های مدرن نیز هستیم که آن‌ها نیز توانسته‌اند در دنیای پوشاک، خلاقیت بسیاری را ایجاد کنند.

وسایل مورد نیاز گلدوزی

• پارچه گلدوزی: پارچه ای که برای گلدوزی انتخاب می شود بهتر است پنبه، کتان و یا پارچه شماره دوزی باشد. پارچه ی مورداستفاده باید بدون لاکرا باشد تا هنگام دوخت، مشکلی ایجاد نشود.

• کارگاه : برای فیکس کردن پارچه هنگام دوخت با دست از کارگاه استفاده می کنند. کارگاه ها بر اساس ابعاد و متریال ( چوبی، پلاستیکی و …)، انواع مختلفی دارند.

• نخ گلدوزی: گلدوزی بسته به نوع کار (طرح های ریز، طرح های بزرگ، ظریف دوزی و …) می تواند با انواع نخ ها انجام شود. از جمله نخ هایی که در این هنر به کار می رود می توان به نخ مخصوص گلدوزی، نخ ابریشم، نخ کوبلن، کاموا، دمسه و… اشاره کرد.

• سوزن: سوزن گلدوزی نیز بر اساس طرح مورد نظر و جنس پارچه، از نظر ضخامت، انتخاب می شود.

• خودکار حرارتی: در اکثر گلدوزی های دستی از خودکار حرارتی برای کشیدن طرح روی پارچه استفاده می شود. که اثر خودکار بعد از دوخت با اتو کاملا از بین می رود.

وسایل مورد نیاز گلدوزی

هنر گلدوزی با چرخ

برای هنر گلدوزی برجسته، خلاقیت های زیادی را می توان اجرا کرد. به طور مثال می‌توان آن را با هنر مروارید دوزی و منجوق و پولک دوزی روی پارچه ترکیب کرد و نقش ‌های متفاوت را خلق نمود. تمام مهارت هایی که در گل دوزی مقدماتی یک فرد آموزش می ‌بیند .برای اجرای هنر گل دوزی برجسته روی پارچه هم قابل استفاده است؛ فقط باید صبر و حوصله بیشتری برای انواع دوخت به کار برد.در دنیای متنوع و رنگارنگ هنر گلدوزی با عبارت ها و واژه های مختلفی برخورد می کنیم. مثلاً فرد هنرجو باید با انواع دوخت پایه و دوخت پیشرفته آشنا شود.دوخت بخیه ساده، همان دوخت های رفت و برگشتی است که هم با چرخ خیاطی و هم با دست می توان برای دوختن دو تکه پارچه به یکدیگر استفاده کرد. شکل ظاهری دوخت بخیه ساده شبیه خط تیره روی کاغذ است که با مداد می کشیم. برخی از انواع دوخت ساده به صورت پیوسته پشت سر هم دوخته می شوند و هیچ فاصله ‌ای بین بخیه ها وجود ندارد.کی از پرطرفدارترین انواع مختلف دوخت در هنر گلدوزی، دوخت تو پر است. دوخت تو پر، جزو مهارت های اولیه برای هنر گل دوزی محسوب می شود. دوخت تو پر همانطور که از نام آن میتوان متوجه شد، همان دوختی است.