واگیری بیماری از حیوانات به انسان ها
چگونه بیماری های مسری از میزبان حیوان به انسان می پرند؟
چرا امراض بیشتری از حیوانات به انسان منتقل می‌شود؟
دلایل مختلفی وجود دارد که چرا امراض بیشتری از حیوانات به انسان منتقل می‌شود تا از انسان به حیوان. در اینجا به چند مورد از مهم‌ترین این دلایل اشاره می‌کنیم:
تماس نزدیک:انسان‌ها به طور فزاینده‌ای با حیوانات، چه حیوانات اهلی و چه حیوانات وحشی، تماس نزدیک دارند. این امر به دلیل عواملی مانند افزایش جمعیت انسان، تخریب زیستگاه‌های حیوانات، و تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی است. هرچه تماس انسان با حیوانات بیشتر باشد، احتمال انتقال بیماری از حیوان به انسان بیشتر می‌شود.
سیستم ایمنی:سیستم ایمنی بدن انسان به طور کامل برای مقابله با تمام بیماری‌های حیوانی تکامل نیافته است. در حالی که حیوانات ممکن است به طور طبیعی به برخی از بیماری‌ها مقاوم باشند، انسان‌ها ممکن است در برابر آنها بسیار آسیب‌پذیر باشند.
تنوع ژنتیکی: حیوانات تنوع ژنتیکی بسیار بیشتری نسبت به انسان‌ها دارند. این امر به این معنی است که آنها می‌توانند حامل طیف وسیع‌تری از بیماری‌ها باشند که ممکن است برای انسان‌ها ناشناخته باشد.
جهش:ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا می‌توانند به سرعت جهش پیدا کنند. این امر می‌تواند باعث شود که آنها از حیوانات به انسان منتقل شوند و در انسان‌ها بیماری ایجاد کنند.
علاوه بر این، عوامل دیگری نیز می‌توانند در انتقال بیماری از حیوان به انسان نقش داشته باشند، مانند:
بهداشت:عدم رعایت بهداشت، مانند شستشوی نامناسب دست‌ها، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های حیوانی را افزایش دهد.
مصرف گوشت: مصرف گوشت خام یا نیم‌پز حیوانات می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های حیوانی را افزایش دهد.
سفر: سفر به مناطقی که بیماری‌های حیوانی در آنها شایع است، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری‌ها را افزایش دهد.
لازم به ذکر است که همه بیماری‌های حیوانی برای انسان‌ها خطرناک نیستند. بسیاری از بیماری‌های حیوانی فقط در حیوانات ایجاد بیماری می‌کنند و به انسان‌ها منتقل نمی‌شوند. با این حال، مهم است که از خطرات بالقوه بیماری‌های حیوانی آگاه باشیم و برای پیشگیری از ابتلا به آنها اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهیم.
چگونه امراض با جهش از یک گونه به گونه دیگری منتقل می‌شوند؟
جهش در عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها می‌تواند به آنها اجازه دهد تا از یک گونه به گونه دیگر منتقل شوند. این فرآیند به عنوان "سرریز" شناخته می‌شود. در اینجا نحوه عملکرد آن به طور خلاصه شرح داده می‌شود:
1. عامل بیماری‌زا در یک گونه حیوانی (میزبان) وجود دارد. این عامل بیماری‌زا ممکن است برای مدت طولانی در این گونه حیوانی بدون ایجاد بیماری جدی وجود داشته باشد.
2. جهش در عامل بیماری‌زا رخ می‌دهد. این جهش می‌تواند در ژن‌هایی رخ دهد که نحوه اتصال عامل بیماری‌زا به سلول‌ها، نحوه تکثیر آن یا نحوه فرار آن از سیستم ایمنی را کنترل می‌کنند.
3. جهش به عامل بیماری‌زا اجازه می‌دهد تا به سلول‌های گونه جدید (مانند انسان) متصل شود.این امر می‌تواند به دلیل تغییر در پروتئین‌های سطحی عامل بیماری‌زا باشد که به آن اجازه می‌دهد به گیرنده‌های جدید روی سلول‌های گونه جدید متصل شود.
4. عامل بیماری‌زا در گونه جدید تکثیر می‌شود. اگر سیستم ایمنی گونه جدید نتواند به طور موثر با عامل بیماری‌زا مبارزه کند، می‌تواند در بدن تکثیر شده و باعث بیماری شود.
5. عامل بیماری‌زا می‌تواند از فردی به فرد دیگر در گونه جدید منتقل شود.این امر می‌تواند از طریق تماس مستقیم، ترشحات تنفسی، یا ناقلین مانند پشه‌ها رخ دهد.
عوامل متعددی می‌توانند احتمال سرریز را افزایش دهند، از جمله:
تماس نزدیک بین انسان و حیوان:هرچه تماس انسان با حیوانات بیشتر باشد، احتمال انتقال عامل بیماری‌زا از حیوان به انسان بیشتر می‌شود.
تنوع ژنتیکی در عامل بیماری‌زا:هرچه تنوع ژنتیکی در عامل بیماری‌زا بیشتر باشد، احتمال جهش‌هایی که به آن اجازه می‌دهد از گونه‌ای به گونه دیگر منتقل شود، بیشتر می‌شود.
ضعف سیستم ایمنی:افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند افراد مبتلا به HIV یا کسانی که تحت شیمی‌درمانی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های سرریز شده هستند.
تغییرات محیطی: تغییرات در محیط، مانند جنگل‌زدایی یا تغییرات آب و هوایی، می‌تواند تماس بین انسان و حیوان را افزایش دهد و احتمال سرریز را افزایش دهد.
درک نحوه سرریز شدن بیماری‌ها برای پیش‌بینی و پیشگیری از همه‌گیری‌های آینده بسیار مهم است. اقداماتی مانند کاهش تماس با حیوانات وحشی، بهبود شیوه‌های بهداشتی و توسعه واکسن‌ها و درمان‌های جدید می‌تواند به کاهش خطر سرریز شدن بیماری‌ها کمک کند.
چه کسانی بیشتر در معرض این خطر هستند؟
چه کسانی بیشتر در معرض این خطر هستند؟
افراد و گروه‌های مختلفی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) هستند. میزان خطر به عوامل مختلفی از جمله شغل، سبک زندگی، محل زندگی و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد. در اینجا به طور خلاصه به کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند اشاره می‌کنیم:
1. افرادی که با حیوانات سر و کار دارند:
کشاورزان و دامداران:به طور مستقیم با حیوانات اهلی مانند گاو، گوسفند، بز، مرغ و غیره در تماس هستند.
دامپزشکان و کارکنان کلینیک‌های دامپزشکی:به طور مستقیم با حیوانات بیمار یا سالم در تماس هستند.
کارکنان کشتارگاه‌ها: با لاشه و فرآورده‌های حیوانی آلوده در تماس هستند.
کارکنان باغ وحش و مراکز نگهداری از حیوانات:با حیوانات وحشی یا غیر اهلی در تماس هستند.
شکارچیان و ماهیگیران: با حیوانات وحشی در تماس هستند و ممکن است گوشت آنها را نیز مصرف کنند.
افرادی که در آزمایشگاه‌ها با حیوانات یا نمونه‌های حیوانی کار می‌کنند.
2. افرادی که در مناطق خاص زندگی می‌کنند:
مناطق روستایی:به دلیل تماس نزدیک‌تر با حیوانات اهلی و وحشی، خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها بیشتر است.
مناطقی با تراکم بالای حیوانات وحشی:در این مناطق احتمال تماس با حیوانات حامل بیماری بیشتر است.
مناطقی که بهداشت ضعیف است:عدم دسترسی به آب تمیز و سیستم فاضلاب مناسب می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های منتقله از حیوانات را افزایش دهد.
3. افرادی که عادات خاصی دارند:
مصرف گوشت خام یا نیم‌پز:این امر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های انگلی و باکتریایی را افزایش دهد.
عدم رعایت بهداشت:شستشوی نامناسب دست‌ها پس از تماس با حیوانات یا فرآورده‌های حیوانی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد.
نگهداری حیوانات خانگی غیرمعمول: نگهداری حیوانات وحشی یا غیر اهلی به عنوان حیوان خانگی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های خاص را افزایش دهد.
4. افرادی با سیستم ایمنی ضعیف:
افراد مبتلا به HIV/AIDS: سیستم ایمنی این افراد ضعیف‌تر است و در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر هستند.
افرادی که تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هستند:این درمان‌ها می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند.
افرادی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند:این داروها برای جلوگیری از رد پیوند عضو تجویز می‌شوند و می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند.
سالمندان و کودکان: سیستم ایمنی این افراد به طور کامل تکامل نیافته یا ضعیف‌تر از افراد بالغ سالم است.
5. مسافران:
سفر به مناطقی که بیماری‌های زئونوز در آنها شایع است:مسافران ممکن است در معرض بیماری‌هایی قرار بگیرند که در کشور خودشان وجود ندارد.
مهم است که به خاطر داشته باشید که همه افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های زئونوز هستند، اما افراد و گروه‌های ذکر شده در بالا بیشتر در معرض خطر هستند. با رعایت نکات بهداشتی، واکسیناسیون (در صورت وجود) و آگاهی از خطرات می‌توان احتمال ابتلا به این بیماری‌ها را به طور قابل توجهی کاهش داد.
بیماری های مشترک بین انسان و حیوان
بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، که به عنوان زئونوز(Zoonoses) نیز شناخته می‌شوند، بیماری‌هایی هستند که می‌توانند از حیوانات به انسان منتقل شوند. این بیماری‌ها توسط عوامل بیماری‌زای مختلفی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها ایجاد می‌شوند.در اینجا به چند نمونه از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان اشاره می‌کنیم:
بیماری‌های ویروسی:
هاری: یک بیماری کشنده که از طریق گاز گرفتن حیوان آلوده (معمولاً سگ) منتقل می‌شود.
آنفولانزای پرندگان: نوعی آنفولانزا که در پرندگان (معمولاً مرغ و اردک) ایجاد می‌شود و می‌تواند به انسان منتقل شود.
تب دنگی: از طریق پشه منتقل می‌شود.
ابولا: از طریق تماس با مایعات بدن حیوان آلوده (مانند میمون) منتقل می‌شود.
کووید-19: تصور می‌شود که منشاء آن از حیوانات (احتمالاً خفاش‌ها) باشد و به انسان منتقل شده است.
بیماری‌های باکتریایی:
سالمونلوز: از طریق مصرف غذای آلوده به باکتری سالمونلا (معمولاً تخم مرغ و مرغ) منتقل می‌شود.
تب کیو:از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده به باکتری کوکسیلا بورنتی (معمولاً از گوسفند، بز و گاو) منتقل می‌شود.
بروسلوز (تب مالت):از طریق مصرف شیر و لبنیات غیر پاستوریزه یا تماس با حیوانات آلوده (مانند گاو، گوسفند و بز) منتقل می‌شود.
لپتوسپیروز: از طریق تماس با ادرار حیوان آلوده (مانند موش) منتقل می‌شود.
طاعون: از طریق کک‌های آلوده که از جوندگان (معمولاً موش) به انسان منتقل می‌شوند.
بیماری‌های انگلی:
توکسوپلاسموز: از طریق مصرف گوشت خام یا نیم‌پز آلوده به انگل توکسوپلاسما گوندی یا تماس با مدفوع گربه آلوده منتقل می‌شود.
کیست هیداتیک: از طریق خوردن تخم انگل اکینوکوکوس گرانولوزوس که در مدفوع سگ آلوده وجود دارد، منتقل می‌شود.
کرم‌های روده‌ای: از طریق خوردن تخم کرم در غذای آلوده یا تماس با خاک آلوده منتقل می‌شود.
بیماری‌های قارچی:
درماتوفیتوز (کچلی): از طریق تماس با حیوان آلوده یا وسایل آلوده منتقل می‌شود.
این فقط تعدادی از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان هستند. بیش از 200 نوع بیماری زئونوز شناخته شده است که حدود 60 درصد از بیماری‌های عفونی شناخته شده در انسان را تشکیل می‌دهند.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان:
شستشوی مرتب دست‌ها: به خصوص پس از تماس با حیوانات، مدفوع حیوانات یا فرآورده‌های حیوانی.
پخت کامل گوشت: از مصرف گوشت خام یا نیم‌پز خودداری کنید.
مصرف شیر و لبنیات پاستوریزه:از مصرف شیر و لبنیات غیر پاستوریزه خودداری کنید.
*شستشوی میوه‌ها و سبزیجات: قبل از مصرف میوه‌ها و سبزیجات، آنها را به طور کامل بشویید.
واکسیناسیون:در صورت وجود واکسن برای بیماری‌های خاص، خود و حیوانات خانگی خود را واکسینه کنید.
دور نگه داشتن حیوانات وحشی:از تماس با حیوانات وحشی خودداری کنید.
کنترل جوندگان و حشرات: با استفاده از تله و سموم مناسب، جوندگان و حشرات را در محل زندگی خود کنترل کنید.
مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم بیماری:در صورت مشاهده علائم بیماری، به خصوص پس از تماس با حیوانات، به پزشک مراجعه کنید.
با رعایت نکات بهداشتی و آگاهی از خطرات می‌توان احتمال ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را به طور قابل توجهی کاهش داد.
در برابر این بیماری ها چگونه از خود مراقبت کنیم ؟
در برابر این بیماری ها چگونه از خود مراقبت کنیم ؟
مراقبت از خود در برابر بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) شامل مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه است که می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری‌ها را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد. در اینجا به طور جامع به روش‌های مراقبت از خود در برابر این بیماری‌ها می‌پردازیم:
1. بهداشت فردی:
شستشوی مرتب دست‌ها: این مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های عفونی، از جمله زئونوز است. دست‌های خود را به طور مرتب با آب و صابون به مدت حداقل 20 ثانیه بشویید، به خصوص:
ـ بعد از تماس با حیوانات، چه حیوانات خانگی و چه حیوانات مزرعه یا وحشی.
ـ بعد از دست زدن به مدفوع حیوانات.
ـ قبل از دست زدن به غذا یا پخت و پز.
ـ بعد از استفاده از سرویس بهداشتی.
ـ بعد از سرفه یا عطسه.
استفاده از ضدعفونی‌کننده دست:در مواقعی که به آب و صابون دسترسی ندارید، از ضدعفونی‌کننده دست با الکل حداقل 60 درصد استفاده کنید.
پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه: با آرنج یا دستمال کاغذی دهان و بینی خود را بپوشانید و دستمال کاغذی را بلافاصله در سطل زباله بیندازید.
2. ایمنی مواد غذایی:
پخت کامل گوشت: گوشت، مرغ و ماهی را به طور کامل بپزید تا تمام باکتری‌ها و انگل‌های احتمالی از بین بروند. از دماسنج گوشت برای اطمینان از پخت کامل استفاده کنید.
اجتناب از مصرف گوشت خام یا نیم‌پز: این امر خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند توکسوپلاسموز و سالمونلوز را افزایش می‌دهد.
مصرف شیر و لبنیات پاستوریزه: از مصرف شیر و لبنیات غیر پاستوریزه خودداری کنید، زیرا ممکن است حاوی باکتری‌های مضری مانند بروسلا باشند.
شستشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات: قبل از مصرف، میوه‌ها و سبزیجات را به طور کامل با آب تمیز بشویید تا آلودگی‌ها و سموم احتمالی از بین بروند.
نگهداری صحیح مواد غذایی: مواد غذایی را در دمای مناسب نگهداری کنید تا از رشد باکتری‌ها جلوگیری شود.
3. اقدامات احتیاطی در تماس با حیوانات:
اجتناب از تماس با حیوانات وحشی: از دست زدن، غذا دادن یا نزدیک شدن به حیوانات وحشی خودداری کنید.
مراقبت از حیوانات خانگی:حیوانات خانگی خود را به طور منظم نزد دامپزشک ببرید، واکسن‌های آنها را به موقع تزریق کنید و از تماس آنها با حیوانات بیمار یا وحشی جلوگیری کنید.
تمیز کردن محل نگهداری حیوانات: قفس‌ها، ظروف غذا و آب و محل خواب حیوانات خانگی را به طور منظم تمیز و ضدعفونی کنید.
دفع صحیح مدفوع حیوانات: مدفوع حیوانات خانگی را به طور صحیح جمع‌آوری و دفع کنید.
استفاده از دستکش:هنگام تمیز کردن مدفوع حیوانات یا کار با حیوانات بیمار از دستکش استفاده کنید.
4. کنترل حشرات و جوندگان:
استفاده از تله و سموم: برای کنترل جوندگان و حشرات در محل زندگی خود از تله و سموم مناسب استفاده کنید.
از بین بردن منابع غذایی و آب: با از بین بردن منابع غذایی و آب، از ورود جوندگان و حشرات به منزل خود جلوگیری کنید.
استفاده از پشه‌بند: در مناطقی که پشه‌ها ناقل بیماری هستند، از پشه‌بند هنگام خواب استفاده کنید.
5. واکسیناسیون:
واکسیناسیون خود:در صورت وجود واکسن برای بیماری‌های خاص مانند هاری، خود را واکسینه کنید.
واکسیناسیون حیوانات خانگی: حیوانات خانگی خود را به طور منظم واکسینه کنید.
6. آگاهی و آموزش:
یادگیری درباره بیماری‌های زئونوز:درباره بیماری‌های زئونوز شایع در منطقه خود و راه‌های انتقال آنها اطلاعات کسب کنید.
آموزش به کودکان:به کودکان خود درباره خطرات تماس با حیوانات بیمار یا وحشی و اهمیت شستشوی دست‌ها آموزش دهید.
7. مراقبت‌های پزشکی:
مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم بیماری:در صورت مشاهده علائم بیماری، به خصوص پس از تماس با حیوانات، به پزشک مراجعه کنید.
اطلاع به پزشک درباره تماس با حیوانات:در صورت مراجعه به پزشک، او را از تماس خود با حیوانات مطلع کنید.
با رعایت این نکات می‌توانید از خود و خانواده‌تان در برابر بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان محافظت کنید. به یاد داشته باشید که پیشگیری کلید اصلی محافظت در برابر این بیماری‌ها است.
