تاریخچه چهارشنبه سوری
یکی از آئین های سالانه و دیرینه ی ایرانیان جشن سوری، چهارشنبه سوری است. ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند. چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود. فلسلفه چهارشنبه سوری با مقام و ارزش بالای «آتش» در اندیشه‌ی زرتشتیان گره خورده است. به همین دلیل است که آتش نماد این جشن است و پریدن از روی آتش یک رسم چهارشنبه سوری است. در ادامه مطلب با تاریخچه چهارشنبه سوری در ایران آشنا خواهید شد.
چهارشنبه سوری چیست و از کجا آمده است؟
فلسفه نام‌گذاری این روز را می‌توان از معنی کلمه «سور» یا «سوری» دریافت. این کلمه در زبان پهلوی به معنای «سرخ» است. البته در زبان عامیانه سور به معنای جشن و سرور و شادمانی نیز هست. ترکیب کلمه سور در کنار چهارشنبه به معنی چهارشنبه سرخ یا جشن چهارشنبه است.
در ایران باستان در پایان هر ماه جشن و پایکوبی با نام سور مرسوم بوده است.
جشن سور از مراسم اصیل ایرانی است و منشا خارجی ندارد. آتش از عناصر چهارگانه است و تنها عنصری است که آلوده نمی شود به همین منظور از گذشته های بسیار کهن تاکنون این آداب مرسوم بوده است.
اسلام در قوت گرفتن این مراسم مؤثر بوده است؛ زیرا اعراب روز چهارشنبه را نحس می‌دانستند و این باعث شده است تا ایرانیان هم با این جشن به جنگ این نحسی بروند.
در ایران زمان زرتشت، هنگامی که تقویم درست شد، روز سال‌تحویل مصادف با روز سه‌شنبه بود؛ به‌نحوی که نیمی از آن سه‌شنبه در سال قبل بود و نیمی دیگر در سال جدید قرار داشت. به همین علت در آن روز به جشن و سرور می‌پرداختند و این رسم به‌مرور در تاریخ ایران جا افتاد.
چهارشنبه سوری چیست و از کجا آمده است؟
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری در ایران با آداب‌ورسوم خاصی برگزار می‌شده و خانواده‌ها را دور هم جمع می‌کرده است. میان این آداب‌ورسوم، بعضی کارها در بیشتر نقاط ایران عمومیت داشت و معمولاً همه مردم یک منطقه آن را انجام می‌دادند.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری بسته به هر منطقه‌ی فرهنگی و جغرافیایی مختلف، متفاوت است. اما با این حال بعضی از کارهایی که در این تاریخ انجام می‌شود، در میان همه‌ی ایرانیان یکسان است که به چند نمونه از آن در ادامه اشاره می‌کنیم:
بوته‌افروزی در چهارشنبه سوری
یکی از رسوم چهارشنبه سوری در ایران بوته‌افروزی است؛ هر خانواده بوته های خار و گزنی را که از پیش فراهم کرده اند روی بام یا زمین حیاط خانه و یا در گذرگاه در سه یا پنج یا هفت "گله” کپه می کنند. با غروب آفتاب و نیم تاریک شدن آسمان، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش می زنند.
در بعضی از منابع، پریدن از روی آتش را که تقریباً در همه جای ایران متداول است، به داستان اساطیری سیاوش تعبیر کرده‌اند. در این داستان، سیاوش از آتش گذر میکند و به‌علت پاک بودنش، سالم می‌ماند. در واقع این اعتقاد وجود داشته که با گذر از آتش، بیماری‌ها از فرد دور می‌شود.
خاکستر چهارشنبه سوری، نحس است، زیرا مردم هنگام پریدن از روی آن، زردی و ییماری خود را، از راه جادوی سرایتی، به آتش می دهند و در عوض سرخی و شادابی آتش را به خود منتقل می کنند.
بوته‌افروزی در چهارشنبه سوری
سرود "زردی من از تو ، سرخی تو از من "
از آنجایی که اتش تنها عنصری است که آلوده نمیشود و حتی آلودگی را پاک میکند ؛ ازاین‌رو، هنگام پریدن از روی آتش می‌خواندند: زردی من از تو، سرخی تو از من.
و بعد در هر خانه زنی خاکستر آتش را در خاک انداز جمع می کند، و آن را از خانه بیرون می برد و در سر چهار راه، یا در آب روان می ریزد. پرا که این خاکستر آلوده است.
فردی که خاکستر را برده، وقتی که برمی‌گردد، در خانه را محکم می‌کوبد و این مکالمه بین او و افراد داخل خانه شکل می‌گیرد:
- که هستی؟
+ منم.
- از کجا آمده‌ای؟
+ عروسی.
- چه آورده‌ای؟
+ تندرستی.
سپس در را برایش باز می‌کنند تا تندرستی را برای سال پیش رو، به خانه بیاورد؛ بنابراین ایرانی‌ها معتقد بودند در این رسم، بیماری و غم از بین می‌رود و جایش را سلامتی و خوشی می‌گیرد.
سرود "زردی من از تو ، سرخی تو از من "
قاشق‌زنی در چهارشنبه سوری
معمولاً از آداب و رسوم چهارشنبه سوری در ایران، عنوان قاشق‌زنی بسیار به گوشمان خورده است. این رسم امروزه تقریباً فراموش شده؛ اما در گذشته یکی از مهم‌ترین رسوم چهارشنبه سوری در ایران محسوب می‌شده است.
در این رسم جوان‌ها یک قاشق و پیاله را به دست گرفته و در حالی که روی خود را پوشانده‌اند، با زدن قاشق به پیاله، پشت در خانه‌های همسایگان می‌روند. صاحب‌خانه با شنیدن این صدا در را به روی او باز کرده و چیزی (پول، آجیل یا لوازم پخت آش چهارشنبه سوری) در پیاله او قرار می‌داده است.
همچنین گفته شده اگر کسی در خانه‌اش فرد بیماری داشته باشد، به نیت سلامتی او برای قاشق‌زنی می‌رفته و در نهایت خوراکی‌هایی را که از همسایه‌ها می‌گرفته است، به بیمار می‌داده تا سلامتی‌اش را دوباره به دست آورد.
این رسم یادآور این است که ارواح رفتگان در آخر هر سال به خانه‌ی بازماندگان می‌روند و به آن‌ها سرمی‌زنند. این دیدگاه ریشه در آیین زرتشتی دارد که به آزاد شدن ارواح در روزهای انتهایی سال کهنه و روزهای ابتدای سال جدید اشاره دارد.
قاشق‌زنی در چهارشنبه سوری
پختن آش رشته
پختن آش رشته یک رسم قدیمی چهارشنبه سوری است. این رسم همچنان باقی مانده است و از غذاهای همیشگی چهارشنبه سوری است. قدیمی‌ها اعتقاد دارند که با خودن این آش در تاریخ چهارشنبه سوری رشته امور در سال جدید از دست مردم خارج نخواهد شد. معمولا افرادی که آش درست می‌کنند آن را میان همسایگان و افراد نزدیک خود تقسیم می‌کنند و به این وسیله به دیدن آن‌ها می‌روند.
پختن آش رشته
